Tissis da chasa
La derivanza da contaminaziuns da material tras substanzas nuschaivlas po esser fitg differenta. En localitads internas èn vegnidas cumprovadas fin ussa tschients da colliaziuns chemicas. Substanzas ch'èn potenzialmain nuschaivlas per l'uman e per l'ambient èn praticamain avant maun dapertut.
Ma betg mintga material da construcziun ch’è contaminà n’è il medem mument in privel acut per la sanadad. La gronda part da las substanzas nuschaivlas daventa potenzialmain privlusa pir, cur ch’ella vegn tractada en moda inadequata en connex cun lavurs da construcziun.
Ultra da quai ston vegnir resguardads uschenumnads „facturs loms“. Ina persuna allergica ed er uffants reageschan pli svelt sin tschertas substanzas ch’ina persuna che ha in sistem d’immunitad ferm. La percepziun persunala, ma er l'influenza dal bainstar pon esser fitg differentas.
Il clima d’in local è essenzial per noss bainstar. Differents facturs sco bulieus da miffa, dissolvents, radiaziuns u substanzas nuschaivlas pon influenzar essenzialmain la qualitad da l’aria en moda negativa.
Sch’ina cumposiziun è ina substanza nuschaivla e problematica u schizunt privlusa per la sanadad dependa da differents facturs resp. da la substanza sco tala. Per donnegiar u per periclitar la sanadad èn oravant tut decisivas la concentraziun da l’aria e la durada da la dimora en ils locals pertutgads.
Per in grond dumber da sintoms pussaivels sco allergias, mal il chau, stancladad e.u.v. vegn presumà in connex cun tissis da chasa. Quest fatg vegn savens circumscrit cun „sick building syndrome“. Maldispostadads acutas e malsognas han dentant savens in auter motiv. Perquai stuess vegnir consultà il medi da chasa, sche las maldispostadads èn fermas u duran pli ditg.
Sch’i na pon vegnir chattads nagins motivs per la maldispostadad èsi raschunaivel da far examinaziuns en connex cun tissi da chasa. Quels scleriments pon cumpigliar substanzas sco formaldehids, chetons ed aldehids, pentaclorfenol, cumposiziuns fitg volatilas (VOC), ftalats e bulieus da miffa.
En il cas normal vegn l’aria d’in local analisada cun agid d’uschenumnads collecturs passivs DNPH. Latiers vegn il material d’adsorbaziun plazzà en il local, sche pussaivel en il center, nua che las substanzas pon s’accumular tras diffusiun sur ina perioda pli lunga (24 uras fin a plirs dis).
Tut tenor il resultat vegnan definidas mesiras manaschialas u architectonicas e realisadas per part directamain en furma da test, u i vegn fatga, sche quai è inditgà, ina controlla d'edifizi detagliada.
La part la pli gronda da las substanzas potenzialmain nuschaivlas en edifizis po vegnir constatada cun mesiraziuns activas da l’aria dal local. Da questa categoria fan part en emprima lingia fibras d’asbest, bifenils policlorads (PCBs), parafins clorads (CPs) ed idrocarbons aromatics policiclics (PAKs). Ma er “tissis da chasa” sco meds per proteger il lain ed impedir fieus, cumposiziuns organicas volatilas (VOC) che derivan p.ex. da collas ed anc bleras autras substanzas.
Emissiuns da radon, che pon chaschunar cancer, pon vegnir constatadas en l’aria dals locals abitads cun in dosimeter (3 mais) u cun ina mesiraziun activa cun AlphaGuard durant ina perioda da mesiraziun da 3 fin 5 dis.
En connex cun la relaziun tranter ils custs ed il niz èsi raschunaivel en la gronda part dals cas da disturbis diffus dal bainstar da far l’emprim ina intervista cun las persunas pertutgadas e da laschar respunder in questiunari davart las maldispostadads avant maun. Sin basa d'ina egliada sin la situaziun al lieu sco er dal studi da l’istorgia da construcziun pon vegnir eliminadas substanzas nuschaivlas potenzialas en la procedura d’exclusiun.
